Geguritan Galungan :
Ngrahayuang Jagat Bali
Sang ngawengku ring jagat Bali janten pisan mapikayun mangda jagat Baliné
gemah ripah loh jinawi. Santukan sang ngawengku
ring jagat Bali ngamargiang Sang Hyang Sastra, Sang Hyang Agama. Sastra
pinaka suluh, pinaka titi ,ngamargiang, ngamel jagat Baliné. Wantah jagat
Baliné manggihin pikobet sakadi pangadeg Sri Aji Jayasunu, patut pisan mulat
sarira. Punapi sané ngawinang?Ngrereh pamargi. Nénten meneng. Masuluh ring
pamargi Sri Aji Jayasunu. Punika sané mungguh ring Geguritan Galungan kakawi
olih IB Putu Bangli. Kacitak antuk Paramita Surabaya.
Jagat Baliné manggihin harohara.
Para ratu nénten rungu ring linggih Bhathara. Manggala cendet yusa. Gering
katah medal. Para jana Bali stata inguh paling. Uning ring suaran jagat nénten becik. Sri Aji Jayasunu
ngwangun yoga semadi ring Dalem Puri. Antuk pageh yogané tedun Bhathari Durga.
Sri Aji Jayasunu nglungsur pangandika. Bhathari Durga Swéca. Bhathari Durga ngandikayang
Sang Hyang Tri Wisésa sané menggah piduka.
Sri Aji Jayasunu kanikain mangda mapahayu ring jagat Bali. Mangda kreta
yuga, sidha wredhi.
Aci ring jagat Bali mangda
kamargiang. Minekadi buthayadnya rikalaning cétra masa. Ngiringiang Bhathara
masucian ka segara. Ngawarsa ngamargiang Bhathara turun kabéh. Sané utama
mangda ngamargiang Galungan. Santukan Galungan dungulaning parang mukha. Sané
encén mawasta Galungan . Galungan nunggalang idep maduluran prawerti sané manut
. Janten kawijayan sané kapangguh:
Wénten malih piwekas Ida Bhathara / ri sang madeg Ratu Bali / Teges
kruna magalungan / ga ika ngaraning tunggal/ lungan ngaran maprawerthi / miwah
idhepé melampuh/ kawijayan kapikolih // ( Pupuh Durma 1 , kaca 6).
Yadnyané sané kamargian mangda kadulurin antuk kayun sané tyaga.
Madasar antuk dharma. Nirdon yan pradé yadnyané raris ngawetuang duleg kayun.
Punapi malih ngawetuang biyota. Ida Bhathara nénten jagi nerima. Kaeningan
kayun. Kasucian kayun pinaka unteng yadnya.Kasusrusan kayun sané utama :
Suksmaning utama karya/ jati mulus/ tiyaga manahé yukti/ boya
sakalané wébuh/ sané katah maprebéya/ dharma tuhu/ nirguna karyané wébuh/
saling sukat ngajak kadang/ para hyang nénten nampenin// ( Pupuh Pangkur 12,
kaca 25).
Sri Aji Jayasunu sumakuta
jagi ngiring sapangandikan Bhathari Durga.Sri Aji Jayasunu taler mecikang
palemahan, pawongan, nénten parhiyangan manten:
Mandala tamané becik mangingerang/
nika genah paling suci/ mrajan ngaranika raja/ raja ngaraning kepala/idhep nika
mangda ening/ngamargiang dharma gama/ nirdon yadin dastar putih // ( Pupuh
Durma13, kaca 9).
Sri Aji Jayasunu ngamargiang
tatatitining dados Ratu Bali . Degdeg kawentenan jagat Baliné. Nénten wénten
sané ngarya uyut. Paras paros sarpa naya, saling asah saling asih nénten wantah
ring pangandika. Gumanti kamargiang olih Sang Ratu Bali.Ratu Bali dados conto.
Taler kamarginin antuk para jana Baliné . Para anomé taler subakti ring yayah
rena. Ngincepang pawarah sang maangga guru. Santukan para anomé jagi ngentosin
sané bénjangan.:
Sampun purna padegira/ Jayasunu Ratu
Bali/ wiréh manut tata gama/ Kadi ling Bhethari Gori/ Tingkah jadma néring Bali
/ nénten wénten ngawé ribut/ paras paros sarpa naya/ saling asah saling asih/
sami tinut/ satitah sang ngawa jagat // (Pupuh Sinom, 1 kaca 11).
Kadi kreta swanagara/ wiréh patut acin
gumi/ sami lungguh Hyang Déwata/ kapidabdab becik ayu/ sakancan sané rusak/
puput asri/ paripurna purwa kala//
Para anomé caritang/ ring yayah ibu
subhakti/ uleng kahyuné melajah/ sahidhep pawarah guru/ éling ring dinané
bénjang/ mangentosin/ swadarmaning rama réna// ( Linggar Petak,1-2, kaca 36 ).
Kreta jagat Baliné,wantah yadnya
sané ngawinang. Manusia yadnya, pitra yadnya, bhuta yadnya, rsi yadnya, déwa
yadnya sané ketah kabaos panca yadnya.
Yan sinalih tunggil yadnyané nénten antar pamarginé, ngawetuang jagat Baliné jagi rusak.
IBW Widiasa Kenitén
Labels: Geguritan